Woda jest doskonałym rozpuszczalnikiem, a jej skład chemiczny i właściwości mogą się znacząco różnić. Odpowiednie testy wody pozwalają rozpoznać poziom kwasowości, twardość wody oraz zawartość związków chemicznych, występujących w niej. Ogólnie – im mniejsze akwarium, tym częściej powinniśmy kontrolować stan wody, większa częstotliwość przeprowadzania testów jest też wskazana na początku funkcjonowania zbiornika. Ustalając właściwe parametry, trzeba brać pod uwagę indywidualne preferencje ryb i roślin znajdujących się w naszym akwarium – te mogą być różne w zależności od tego, jakie jest naturalne środowisko życia poszczególnych gatunków.
Rodzaje testów wody
W sklepach akwarystycznych możemy zaopatrzyć się w zestawy testów – jest to korzystniejsze od zakupu pojedynczych testów. Ogólnie testy dzielą na paskowe i kropelkowe. Testy paskowe są uważane z mniej dokładne, dostarczające orientacyjnych danych. Na plastikowym pasku umieszczone są substancje reagujące na odpowiednie parametry wody. Test umieszczamy w wodzie z akwarium na określony czas (wskazany przez producenta), a następnie porównujemy zmianę zabarwienia paska z kolorową skalą, załączoną do testu. Testy kropelkowe uważane są za bardziej precyzyjne. Pomiaru dokonujemy dodając do próbki wody z akwarium
odpowiednich odczynników. Następnie, w zależności od testu, porównujemy kolor roztworu ze skalą lub liczymy ile kropel jest potrzebnych do uzyskania wskazanego koloru. Testy, niezależnie od rodzaju, pozwalają na ustalenie poszczególnych parametrów wody.
Twardość wody
Twardość wody zależy od ilości rozpuszczonych w wodzie soli magnezowych i wapniowych. Rozróżnia się twardość ogólną (Two) i węglanową (Tww) – ta ostatnia jest w akwarium ważniejszym czynnikiem, zależącym od zawartości wodorowęglanów. Jednostką twardości jest 1 n równy 10 mg tlenku wapnia lub magnezu w 1 litrze wody (stosowane jest także oznaczenie d lub – w literaturze niemieckojęzycznej – dH). Uwzględniając wartość n, wodę dzieli się na:
bardzo miękką – 0-4 n
miękką – 4-8 n
średnio miękką – 8-12 n
twardą – 12-18 n
bardzo twardą – 18-30 n
Test twardości wody powinniśmy przeprowadzać raz w tygodniu, a wszelkie wahania są bardzo niewskazane. Poziom twardości można regulować stosując odpowiednie środki, dostępne w sklepach akwarystycznych. Można też zastosować metody „domowe”, choć wymagają one pewnego doświadczenia, i tak:
- żeby zmniejszyć twardość – można dodać wody destylowanej lub filtrować wodę przez torf,
- żeby zwiększyć twardość – dodajemy twardszej wody lub filtrujemy wodę przez materiał zawierający związki wapnia.
Kwasowość wody
Poziom kwasowości wody określa poziom pH. Woda o poziomie pH od 0 do 6 jest określana jako kwaśna, od 8 do 14 – zasadowa, a 7 – to odczyn obojętny.
Ogólnie – im więcej związków wapnia, tym bardziej zasadowa (alkaiczna) jest woda. Z tego względu kwasowość wody jest związana z jej twardością – ogólnie kwaśne wody są miękkie, a zasadowe – twarde. Należy więc wziąć pod uwagę to, że kiedy regulujemy twardość wody, zmieniamy także jej odczyn.
Kwasowość wody, występującej w różnych naturalnych akwenach jest bardzo zróżnicowana – od kwaśnych wód Amazonki (pH ok. 5,5) do zasadowych jezior afrykańskich (pH do 8,5). Musimy zatem wiedzieć, skąd pochodzą nasze rybki – i jaka woda im odpowiada. Podobnie jak w przypadku twardości, do regulowania poziomu kwasowości służą odpowiednie preparaty, a z metod domowych:
- szyszki olchy, kora lub liście dębowe, zielone łupiny orzechów włoskich – zwiększają poziom kwasowości (zmniejszają pH),
- wodorowęglan sodu, żwir/piasek marmurowy – zmniejsza kwasowość (zwiększa pH).
Poziom pH jest szczególnie niestabilny na początku funkcjonowania akwarium. Wtedy wodę powinniśmy sprawdzać nawet codziennie. Po kilku tygodniach poziom ustala się, wtedy testy twardości i kwasowości wystarczy stosować raz na tydzień.
Uwaga! zmieniając kwasowość wody – zmieniamy także jej twardość (i odwrotnie). Wszelkie regulacje tych parametrów powinny być wykonywane ostrożnie i stopniowo, a ryby najlepiej wyłowić ze zbiornika.
Zawartość tlenu
Zawartość tlenu decyduje o tym, czy ryby mają czym oddychać. Poza „zasilaniem zewnętrznym”, tlenu do naszego akwarium dostarczają także rośliny, przeprowadzając fotosyntezę. Proces ten odbywa się w ciągu dnia, natomiast nocą, rośliny pobierają tlen. Dlatego jego poziom jest różny rano i wieczorem – i powinien być badany właśnie o różnych porach, co 2-3 tygodnie. Zawartość tlenu nie może być niższa niż 4-5 mg/l, a do prawidłowego rozwoju ryb – powinna wynosić co najmniej 7-8 mg/l (przy temperaturze 24-25°C). Aby zwiększyć poziom natlenienia, należy zamontować dodatkowe napowietrzanie, albo dosadzić roślin, zaleca się też wymianę części wody.
Dwutlenek węgla
Dwutlenek węgla jest szczególnie ważny dla prawidłowego wzrostu roślin, wpływa też na twardość węglanową wody oraz poziom jej kwasowości (im twardsza woda, tym mniej zawiera tego związku). Niedobór dwutlenku węgla może objawiać się powstawaniem wapiennych nalotów na liściach roślin. Zalecana zawartość wynosi od 10 do 40 mg/l. Do badania jego nasycenia służą, poza wyżej wymienionymi testami, także testy długoterminowe, które umieszcza się w akwarium. Odpowiedni poziom CO2 można zapewnić instalując odpowiednie urządzenia lub stosując nawóz z tym związkiem.
Inne związki i pierwiastki, których poziom powinniśmy kontrolować, średnio raz w tygodniu, to:
amon i amoniak – nie powinny w ogóle występować w zbiorniku – są bardzo niebezpieczne dla ryb;
azotany i azotyny – ich zbyt duża zawartość wpływa m.in. na rozwój glonów i zanieczyszczenie wody;
fosforany – zawartość nie powinna przekraczać 1 mg/l, w połączeniu z azotanami sprzyjają rozwojowi glonów, odpowiednie dawki są wskazane dla roślin;
żelazo – w małych ilościach wpływa korzystnie na rozwój roślin, nadmiar jest szkodliwy zarówno dla ryb, jak i wrażliwych roślin;
chlor i miedź – są szkodliwe dla organizmów akwariowych, ich występowanie wiąże się z jakością wody kranowej.
Aby utrzymać odpowiedni poziom tych pierwiastków i związków (lub zadbać o ich brak), należy przede wszystkim pamiętać o regularnych podmianach części wody, zadbać o sprawną filtrację, unikać przerybienia zbiornika i przekarmiania ryb, usuwać obumarłe resztki roślin i innych organizmów, a także pozostałości pokarmu i odchody zwierząt. W przypadku stosowania nawozów z fosforem – należy również zachować czujność i ostrożność, by nie przedawkować preparatu. Można także zastosować środki uzdatniające wodę – szczególnie w przypadku występowania miedzi i chloru, a także zawsze stosować odstaną wodę.
