Karczochy do ozdoby i do smaku
Jeśli chcecie urozmaić wygląd swojego ogrodu, a także posiłki – polecamy karczochy (Cynara scolymus). To ciekawe rośliny na pierwszy rzut oka przypominające olbrzymie osty, z którymi rzeczywiście są spokrewnione. Dorastają do 2 metrów (choć w polskich warunkach nie osiągają takich rozmiarów). Mają mocno powcinane i ząbkowane liście, które wprawdzie nie mają kolców, ale pokryte są włoskami, które przy dotyku mogą drażnić skórę, a nawet wbić się w nią, warto więc uważać.
Zobacz zdjęcia karczochów
Rozety liści karczocha wyglądają dekoracyjnie i są jednym z walorów rośliny. Jednak najbardziej wartościowe i ozdobne są kuliste kwiatostany, osadzone na średniej długości łodyżkach. Wyglądają one jak fioletowy pióropusz, wystający z łuskowatego koszyczka. To właśnie ich dno jest smacznym i zdrowym warzywem. Ale i wygląd karczochów jest bardzo interesujący i z powodzeniem mogą służyć jako ozdoba rabat.
Jak jeść karczochy i jaki mają smak
Walory smakowe karczochów doceniali już starożytni Grecy i Rzymianie. Przez średniowiecze te dziwne warzywa nie straciły na popularności i powoli docierały w nieco bardziej zachodnie i północne regiony Europy. Podobno zajadała się nimi i Katarzyna Medycejska, a także Ludwik XIV.
Karczochy mają oryginalny smak – lekko orzechowy, ale z nutą goryczki i cierpkości. Ale dość zaskakujące jest także to, która część jest jadalna. To tzw. serce, czyli dno kwiatowe oraz otaczające go, miękkie listki. Żeby się dobrać do serca karczocha, trzeba je starannie obrać ze zdrewniałych łusek zewnętrznych, po drodze pozbywając się jeszcze włóknistej otoczki, pokrywających sam rdzeń (serce). Do jedzenia należy ściąć karczochy zanim zakwitną.
Nie jest to z pewnością warzywo „na co dzień”, ale może być ciekawym i wyszukanym urozmaiceniem naszego jadłospisu. Karczochy najczęściej je się obgotowane lub duszone, można je też smażyć i marynować. To najczęściej wykwintna przekąska sama w sobie, więc jada się je z lekkimi sosami. Ale mogą być też dodatkiem do sałat, czy makaronów. We Włoszech można się spotkać także z aperitifem z karczochów, czyli cynarem.
Właściwości zdrowotne karczochów
Warto też wiedzieć, że karczochy są bardzo zdrowe. Poprawiają metabolizm, działają moczopędnie i wspomagają odchudzanie, są też niskolakoryczne. Zawarta w nich substancja – cynaryna – pomaga obniżyć poziom „złego” cholesterolu i trójglicerydów, wspomaga też pracę wątroby. Jest nawet wykorzystywana w lekach o tym działaniu. Inna cenna substancja zawarta w karczochach, czyli inulina, pomaga zachować właściwy poziom cukru we krwi. Wyciągi z liści karczocha stosuje się też w kosmetyce.
Nadmierne spożycie karczochów nie jest zalecane tylko przy kamicy moczanowej.
Uprawa karczochów – wysiew i sadzenie
Ponieważ karczochy są zdecydowanie ciepłolubne (pochodzą z regionu Morza Śródziemnego), ich uprawę w ogrodzie można potraktować raczej jako ciekawostkę. W naszym klimacie to rośliny jednoroczne. O ich sadzonki jest dość trudno, ale można kupić nasiona. Te wysiewa się w lutym-marcu na rozsady. Nie siejmy ich zbyt gęsto, a kiedy wzejdą, przerwijmy je i zostawmy tylko najsilniejsze.
Sadzonki karczochów dobrze jest ustawić w ciepłym i jasnym miejscu (ale nie bezpośrednio na słońcu, żeby ich nie poparzyło), bo potrzebują temperatury ok. 20ºC. Do gruntu możemy je przesadzić po połowie maja, bo absolutnie nie zniosą przymrozków, a nawet dużych spadków temperatury. Pamiętajmy, że karczochy są duże, dlatego sadzimy je w rozstawie ok. 1 m.
To Cię zainteresuje: Pyszna i zdrowa kalarepka. Jak ją uprawiać i jakie ma właściwości
Warunki dla karczochów – ziemia i miejsce
Karczochy niekoniecznie muszą rosnąć w warzywniku. Będą też ozdobą rabaty kwiatowej, a nawet sprawdzą się jako soliter na trawniku. Jednak trzeba pamiętać, że ziemia pod nie musi być żyzna, próchnicza, przepuszczalna. Powinna mieć obojętny lub lekko zasadowy odczyn. Dobrze, by w poprzednim roku była nawieziona obornikiem. Natomiast przed sadzeniem karczochów warto zastosować nawóz wieloskładnikowy, koniecznie bogaty w azot.
Karczochy, jako rośliny Południa, muszą mieć słońce, stanowisko dla nich powinno też być osłonięte od wiatru. Trzeba je regularnie pielić i podlewać, tak żeby ziemia była wilgotna.
Karczochy z ogrodu – czas na zbiory
Karczochy zbiera się w zależności od pogody od sierpnia do października. Do jedzenia nadają się nierozwinięte, ale wyrośnięte pąki. Jeśli chcemy, by były jak najbardziej okazałe, zostawmy ich na roślinie tylko kilka (5-8 sztuk, w zależności od wielkości naszego karczocha).
Natomiast jeśli traktujemy karczochy jako rośliny ozdobne, pozwólmy rozwinąć się ich kwiatom. Ich intensywnie fioletowy kolor ozdobi ogród późnym latem. Możemy je też ściąć i przeznaczyć do suchego bukietu, bo ładnie zachowują kolor.
