Karob, czyli szarańczyn strąkowy
Karob to drzewo, które rośnie przede wszystkim w rejonie Morza Śródziemnego. Jest znane pod kilkoma nazwami – jego botaniczna polska nazwa to szarańczyn strąkowy. Ale używa się także spolszczonej wersji nazwy łacińskiej – ceratonia (od Ceratonia siliqua).
Jednak najbardziej chyba popularna nazwa, czyli karob, to zapożyczenie z angielskiego carob tree (to z kolei pochodzi z języka arabskiego). No i jest jeszcze chleb świętojański, albo drzewo chleba świętojańskiego.
Zamieszanie z nazwą jest spore, ale i tak większą niespodzianką okazują się właściwości i zastosowanie karobu. Pewnie niewielu z nas kojarzy tę roślinę, a jednak z jej nasionami mamy bardzo często do czynienia, i to w różnych sytuacjach. Ale po kolei.
Drzewo karobowe
Szarańczyn strąkowy to drzewo, które może osiągać całkiem spore rozmiary (do 15 m), jednak w trudniejszych warunkach występuje też jako krzew. Jest spokrewnione z bobem. Rośnie w całym Śródziemnomorzu i na Bliskim Wschodzie, gdzie jest wykorzystywane od tysiącleci.
Drzewa mają charakterystyczną łuszczącą się korę. Liście karobu są dość grube, skórzaste, składają się z 5 do 9 listków. Pozostają na drzewie przez cały rok, a wymieniane są częściowo, co dwa lata (część z nich opada w lipcu i odrasta wiosną; jeśli latem, będąc na wakacjach spotkacie karob, to właśnie wtedy możecie spodziewać się dywaniku z opadłych liści pod drzewem). Kwiaty nie są specjalnie dekoracyjne.
Ale szarańczyn słynie przede wszystkim z okazałych, skórzastych strąków. Strąki mogą mieć do 20 cm długości. Początkowe są zielone, ale w miarę dojrzewania przybierają ciemnobrązową barwę. Wnętrze strąków jest wypełnione miąższem i skrywa drobne, ale bardzo pożyteczne nasiona.
Obecnie szarańczyn strąkowy jest też uprawiany na plantacjach – największym producentem jest Hiszpania.
Właściwości zdrowotne karobu
Nasiona karobu są bardzo słodkie, ale zawierają mało tłuszczu. Za to są bogate w wapń, fosfor, magnez, zawierają też żelazo. A do tego witaminy z grupy B oraz inne (witamina A i D), pektyny i garbniki, a także kwas masłowy i galusowy.
Karob poprawia trawienie, działa przeciwutleniająco, pomaga w regulowaniu poziomu cholesterolu. Ma też działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Pomaga także w leczeniu astmy (działa wyksztuśnie).
Wszechstronne wykorzystanie karobu
Karob jest odnotowany w Biblii. Znany był także starożytnym Sumerom, Egipcjanom, Grekom i Rzymianom i z czasem wcale nie stracił na znaczeniu.
Z nasion karobu wyrabia się mączkę, z miąższu i strąków – słodką melasę. Mają one szersze wykorzystanie, o czym poniżej. Z Karobu produkowano też słodki napój (działający niemal jak naturalny energetyk) oraz liczne słodycze, a m.in. w Chorwacji robi się na nim nalewki.
Karob miał nie tylko spożywcze wykorzystanie – pozyskiwano z niego celulozę, obecnie stosuje się go także przy produkcji klejów i detergentów. Ponadto na terenach, gdzie karob rośnie dziko, tradycyjnie był wykorzystywany jako pasza dla zwierząt.
Karob zamiast kakao
Poza składem, walorem karobu jest jego smak – przypomina on słodkie kakao. Dlatego karob jest używany jako zamiennik kakao, m.in. przy produkcji czekolady. Przez dietetyków jest uważany za znacznie zdrowszy od kakao (nie zawiera pobudzającej kofeiny i teobrominy, ani kwasu szczawiowego, który źle wpływa na przyswajanie wapnia).
Karob jest też znacznie mniej kaloryczny niż ziarna kakaowca (zawiera zdecydowanie mniej tłuszczu). W przeciwieństwie do kakao, karob nie wywołuje reakcji alergicznych.
Mączka drzewa świętojańskiego – całkiem zdrowe E
Nawet jeśli nie skusiliście się na czekoladę z karobem zamiast kakao, to i tak pewnie go jedliście. Zmielony i wysuszony karob to... mączka drzewa świętojańskiego – jedna z najczęściej używanych substancji zagęszczających i żelujących, stosowanych w produkcji żywności. Jest ona oznaczana jako E410 (znana też jako guma karobowa).
Dodaje się ją m.in. do jogurtów, śmietany, lodów, polew cukierniczych, dżemów, marmolad i galaretek. Spójrzcie na opakowania kupowanych ostatnio produktów – na pewno w którymś z nich jest mączka drzewa świętojańskiego.
Jak widać nie wszystkie „E” są złe, bo mączka drzewa świętojańskiego zachowuje swoje walory odżywcze. Nie trzeba więc się jej obawiać, choć im krótsza lista składników na danym produkcie, tym lepiej.
Nasiona karobu, czyli karaty
Niektóre rośliny są tak cenne, że są na wagę złota (np. szafran). Tymczasem nasiona karobu stały się... miarą jubilerską. To właśnie od nasion karobu pochodzi karat, czyli jednostka miary złota i szlachetnych kamieni.
Nasiona karobu wyróżniają się tym, że mają dość regularny kształt, a przede wszystkim bardzo stałą masę – każde z nich waży 0,2 grama. Z tej obserwacji zrobili użytek dawni bliskowschodni kupcy, którzy przywozili do Europy cenne kamienie i złoto. Niepozorne nasiona stały się idealnym odważnikiem dla drogich kamieni i metali.
